Een staalkaart uit 30 jaar oKo

30/11/2021

OKo vier zijn dertigste verjaardag.

30 jaar al zetten kunstenorganisaties zich in voor de kunsten. Grote en kleine spelers. Nieuwe stemmen en gevestigde waarden. Uit alle disciplines en werkvormen. 30 jaar al werkt oKo aan de versterking van de kunstensector, aan een solide kunstenbeleid en aan juiste arbeidsvoorwaarden. Door kennis te delen, door met één stem te spreken, door constructieve beleidsvoorstellen. Duizenden beleidsdossiers zijn door onze handen gegaan. Te veel om ze allemaal toe te lichten. Daarom maakte oKo-directeur Leen Laconte naar aanleiding van onze verjaardag een persoonlijke selectie uit 30 jaar oKo-werk. Geen volledige lijst van wapenfeiten maar een staalkaart van wat we deden. En van wat we gaan blijven doen.

Voor de kunsten.

OKo verbindt: grote diversiteit aan leden, één stem

Op 12 september 1991 zag de Vlaamse Directies Podiumkunsten (VDP), een alliantie van directies uit de podiumkunsten, het levenslicht. Daarmee kreeg Vlaanderen voor het eerst een professionele werkgeversfederatie van de podiumkunstensector met leden uit de theater- en danswereld en uit kunstencentra. Twee jaar na de oprichting sloten muziektheatergezelschappen zich aan. In 1996 volgden muziekorganisaties en clubs. In 2006 vervelde VDP tot Overleg Kunstenorganisaties, of kortweg oKo. In 2010 vervoegden kunsteducatieve organisaties het ledenbestand, in 2013 sociaal-artistieke organisaties. Met de inkanteling van VOBK kreeg oKo er in 2014 ten slotte leden uit de audiovisuele en de beeldende kunsten bij. Het netwerk telt vandaag, 30 jaar na oprichting, 245 leden en is daarmee sterker, groter en diverser dan ooit.

OKo informeert: lerend netwerk

Als netwerkorganisatie zet oKo hoog in op het informeren, sensibiliseren en ondersteunen van zijn leden. Dat gebeurt in eerste instantie in onze werkgroepen. Ondertussen zijn dat er elf, samengesteld op basis van werkvorm of disciplines. In de loop der jaren zijn we ook meer en meer gaan inzetten op infosessies, Q&A’s en workshops. We bouwden een uitgebreide online kennisbank met informatie en managementtools en bieden service op maat. We stonden in voor heel wat individuele organisatiescans en staan leden ook persoonlijk bij via telefoon of mail. OKo behandelde in 30 jaar tijd meer dan 8.000 servicevragen.

OKo weegt op stimulerende beleidskaders: Kunstendecreet

Geen beleidskader zo belangrijk voor de kunsten als het Kunstendecreet. De toenmalige VDP oefende invloed uit op het Muziekdecreet in 1998 en het Podiumkunstendecreet in 1993 en was een groot pleitbezorger van een eengemaakt koepeldecreet voor de kunsten. Een decreet dat alle kunsten omvatte. Dat decreet zag het levenslicht in 2004. Van Bert Anciaux over Joke Schauvliege en Sven Gatz tot Jan Jambon: elke minister van Cultuur drukte er graag zijn stempel op. Geen wonder dat het decreet tot op heden al vier keer gewijzigd werd. Dat gebeurde nooit zonder dat oKo de hervormingsplannen kritisch tegen het licht hield. We formuleerden commentaar bij elk voorstel tot decreetswijziging, werden meermaals gehoord door de Commissie Cultuur en gaven opmerkingen bij de uitvoeringsbesluiten en draaiboeken. Daarmee heeft oKo een niet te onderschatten invloed gehad op het decretale kader waarbinnen de kunsten zich bewegen. Bovendien volgden we de uitvoering ervan jarenlang op de voet. Zo zorgden we mee voor een betere afstemming tussen het decretale kader en de sterktes en noden van de sector. Voor het kunstenbeleid is oKo intussen incontournable geworden.

OKo werkt aan duurzame loopbanen: Kunstenaarsstatuut en Juist is Juist

Geen kunst zonder kunstenaar. En toch is de sociaal economische situatie van kunstenaars en flexwerkers vaak zorgwekkend precair. OKo ijvert al 30 jaar voor duurzame kunstenaarsloopbanen. Voor juiste verloning binnen een faire en gelijkwaardige samenwerking. Het beste middel daartoe is structurele tewerkstelling in solide organisaties die sterk zijn in artistiek loopbaanmanagement en die een kunstenaar tijd geven om te groeien en te professionaliseren. Met voldoende aandacht voor de specifieke werksituatie in de sector. Geen wonder dat oKo mee aan de wieg stond van het kunstenaarsstatuut in 2003. We hielpen dat instrument door de jaren heen evalueren en bijstellen – een werk dat nog altijd niet af is. Verder lanceerde oKo in 2020 na vijf jaar voorbereiding Juist is Juist, zijn charter fair practices. Het is het resultaat van een intensief traject met tal van partners. Juist is Juist werd een online platform, waar de hele sector principes en afspraken kan raadplegen die aan het charter ten grondslag liggen en – vooral – aan de slag met tools om die in de praktijk te brengen. Juist is Juist wordt breed gedragen in de sector én werd ingeschreven in beleidsteksten.

OKo pleit voor volwaardige subsidiëring

Professioneel werken, dat kan alleen met voldoende middelen. Voor oKo was altijd duidelijk: enkel een volwaardige subsidiëring kan de sector doen bloeien. Al 30 jaar ijveren we op alle fronten voor middelen voor de sector. Bij elke subsidieronde adviseren we om volwaardig te investeren in de artistieke plannen van organisaties en kunstenaars. En bij de helaas te vaak voorkomende besparingsrondes zijn we een leidinggevende proteststem die onderbouwde argumenten geeft. Zo werkten we bij de besparingen van 2010 een alternatief uit opdat projectinitiatieven meer financiële zuurstof zouden krijgen – een voorstel dat overgenomen werd in de Vlaamse cultuurbegroting. Ook in 2019 lieten we ons horen over de plannen om de projectenpot te decimeren. De geplande besparingen werden teruggeschroefd.

OKo werkt aan draagvlak voor de kunsten

Kunst maakt deel uit van ieders leven. Direct of indirect. Daarom brengt oKo het belang van kunst onder de aandacht bij politici en in de publieke opinie, via memoranda, standpunten en campagnes. Naar aanleiding van de verkiezingen in 2014 lanceerde oKo de campagne Ik kies voor kunst. Via de website www.ikkiesvoorkunst.be konden bekende en minder bekende Vlamingen laten weten dat zij voor kunst kiezen. Meer dan 10.000 mensen gaven hun stem aan kunst. Ook bij andere verkiezingen hamerden we op het belang van kunst. In 2004 werd een aantal van onze voorstellen overgenomen in het regeerakkoord. En bij de verkiezingen van 2019 lanceerden we voor het eerst position papers. Beleidsmakers en partners in het kunstenveld pikten onze analyses daaruit gretig op.

OKo vertegenwoordigt artistieke ondernemers: sociaal overleg

Als werkgeversorganisatie uit de kunstensector in paritair comité 304 is oKo sinds 1991 vertegenwoordigd in het sociaal overleg. Maar meer dan een klassieke sociale partner zijn we een vertegenwoordiger van artistieke ondernemers. Dat betekent praten en overleggen met vakbonden en samen zoeken naar de beste oplossingen voor alle werknemers in de sector. De resultaten liegen er niet om. Als voortrekker van het sociaal overleg leverden we pionierswerk: toen we eraan begonnen waren werkafspraken en richtlijnen in onze sector zo goed als onbestaande. We sloten in 30 jaar tijd maar liefst 100 cao’s af. Van brugpensioen tot vorming, van taakloon tot functieclassificatie. Een van onze grootste verwezenlijkingen is de cao Podiumkunsten-Muziek. Deze eengemaakte cao, gebaseerd op de cao’s Muziek en Podiumkunsten sloten we in 2016 af. We trokken ermee de arbeidsvoorwaarden tussen musici en podiumkunstenaars gelijk. En voor het eerst in de geschiedenis golden de minimale loonsafspraken ook in het niet-gesubsidieerde circuit van de podiumkunsten.

OKo verrijkt: VIA-akkoorden

Dankzij het sociaal overleg zorgden we samen met de overheid en de werknemersorganisaties voor een aanzienlijke financiële injectie in kwaliteitsvol werken in de kunsten. In 2011 pionierden we met een eerste eigen VIA-akkoord voor de kunsten. Dat kwam er omdat we het heft in eigen handen namen nadat we eerst niet werden betrokken bij het VIA-akkoord voor de non-profit. Ons VIA-akkoord tussen werkgevers, vakbonden en de Vlaamse overheid was goed voor 1.939.000 euro voor managementondersteunende en kwaliteitsbevorderende maatregelen voor de podiumkunsten- en muzieksector. Intussen werden er al 3 VIA-akkoorden afgesloten, goed voor in totaal 18.674.308 euro voor de sector. Die middelen werden onder meer geïnvesteerd in onze managementondersteuning, hogere eindejaarspremies binnen de sector en tools om grensoverschrijdend gedrag te bestrijden.

OKo werkt samen, niet tegen: partnerallianties

OKo onderhoudt nauwe banden met tal van partners en houdt zo de vinger aan de pols. Dankzij uitwisseling en samenwerking bouwen we aan een sterkere kunstensector. Zo stonden we in 1993 mee aan de wieg van het Sociaal Fonds Podiumkunsten, dat zich aanvankelijk enkel op VDP-leden richtte, maar vanaf 2001 zijn werking openstelde voor de volledige sector. In 1996 sloten we aan bij de Europese werkgeversfederatie en belangenbehartiger Pearle*. Het is het begin van een jarenlange samenwerking, waarin we niet alleen kennis, maar ook onze kantoren delen. En samen met de kunstensteunpunten en de vakbonden en met steun van de overheid richtten we in 2004 Kunstenloket op – het huidige Cultuurloket. Het is nog altijd het aanspreekpunt voor kunstenaars en creatieven die op zoek zijn naar zakelijk en juridisch advies. Met deze partners werken we nog altijd intensief en productief samen. En dat geldt eveneens voor al onze partners, zoals Kunstenpunt, VAF, UNIZO, de vakbonden en collega-belangenbehartigers.

OKo overstijgt grenzen: internationale verwezenlijkingen

De kunstensector is bij uitstek internationaal. En omdat de Vlaamse kunsten in het buitenland erg geliefd zijn, vallen er heel wat internationale reizen te regelen. Via Pearle* volgen we de issues op die dat met zich meebrengt, van dubbelbelastingverdragen tot visumvereisten, van reizen met instrumenten tot btw-regeling. Dankzij oKo werd in 2006 de allereerste studie over hindernissen rond internationale mobiliteit geschreven die nadien veelvuldig werd geciteerd op internationale en Europese conferenties en waarop sindsdien steeds werd verder gebouwd. Soms ontwarren we ook de veelheid aan Europese regels. Toen de detacheringsregels in 2018 aangepast werden om werknemers over heel Europa gelijk loon voor gelijk werk te geven, speelde oKo een belangrijke rol in het verspreiden van die kennis onder zijn leden. Bovendien konden we toenmalig minister van Werk Peeters ervan overtuigen dat de bijzonder strenge detacheringsregels die Frankrijk wilde afkondigen (met 40 euro administratieve kosten per gedetacheerde werknemer) contraproductief waren voor internationale samenwerkingen. Minister Peeters heeft vervolgens bemiddeld om deze regel ongedaan te maken.

OKo zet in op welzijn: loopbaantrajecten, werkbeleving & traject tegen grensoverschrijdend gedrag

Professionele kunsten moeten in een professionele omgeving gemaakt worden. Dat betekent een omgeving met aandacht voor veiligheid en welzijn. OKo besteedt aandacht aan welzijn op het werk, op de werkvloer en daarbuiten. Onder meer via Sociaal Fonds Podiumkunsten zetten we onze schouders onder loopbaantrajecten en -begeleiding zoals Sabbatini en Inter.Mezzo. In onze cao’s hebben we aandacht voor goede omstandigheden voor risicogroepen en voor non-discriminatie. Dankzij het werkbelevingsonderzoek uit 2016 kregen we verdere voeding voor verbeteringen. In 2017 nam oKo samen met Sociaal Fonds Podiumkunsten en de vakbonden het voortouw in het uitrollen van een sectoraal actieplan tegen grensoverschrijdend gedrag. Het resultaat is een beleidskader en toolbox die in 2021 gepresenteerd werd.

OKo zoekt uitwegen (uit de pandemie): Sectorgids professionele kunsten

In 2020 legde de coronapandemie de wereld plat. Theaters, concerthuizen, bioscopen en musea werden gesloten. In de eerste lockdown werden voorstellingen en concerten geannuleerd, repetities en maakprocessen opgeschort. De hele maatschappij kreeg een dreun. En bij iedereen – kunstliefhebber of niet – daagde het besef hoe belangrijk de kunsten zijn, en hoe zeer we ze missen als ze er niet zijn. OKo nam met ongeziene snelheid de rol van katalysator op in deze onvoorziene crisis. In sneltempo ontwikkelden we de sectorgids professionele kunsten. We waren leidinggevend bij de heropstart, wogen op de steunmaatregelen en heropeningsplannen van beleidsmakers en gaven vorm aan manieren om op een veilige manier aan de slag te blijven. In het kader van de sectorgids stelden we ons werk voor het eerst open voor niet-leden: heel de sector had er toegang toe. We behandelden 1.638 servicevragen over de sectorgids. De bijbehorende website werd in 2020 145.955 keer opengeklikt en had 28.575 gebruikers.

En na 30 jaar?

Kunst begeestert, knettert, betovert, ontregelt. We kunnen niet zonder. Daarom blijft oKo in de toekomst alles doen om kunst te laten begeesteren, knetteren, betoveren en ontregelen. OKo blijft verbinden, wegen, pleiten, verrijken. Dankzij een sterk netwerk van partners en gelijkgestemden. We willen iedereen die de
afgelopen 30 jaar mee aan de weg heeft getimmerd bedanken voor hun inzet: alle voorzitters, bestuurders, partnerorganisaties, experten, medewerkers, sympathisanten en beleidsmakers. En natuurlijk al onze leden.